دستورالعمل ارشادي شهید لاجوردی


 






 
دستخطي منتشر نشده از شهيد سید اسد الله لاجوردي

اشاره
 

آنچه در پي مي آيد، دستورالعمل منتشر نشده شهيد لاجوردي خطاب به مديران کل زندان هاي سراسر کشور است که در آغازين روز مسئوليت وي در سازمان زندان ها در سال 1368 به نگارش در آمده است. اين سند به خودي خود آئينه نگاه نافذ آن شهيد به حقوق زندانيان و وظايف مسئولين زندان هاست.
بسم الله الرحمن الرحيم
همان گونه که مستحضريد هدف نظام مقدس جمهوري اسلامي از کيفر و زندان، انتقام جويي و شکنجه نيست، بلکه به منظور متنبه و بيدار کردن وجدان خفته يا غافل انسان هائي است که به دلايل گوناگون دست به جرم و جنايت آزيده اند و ثانياً به منظور پاک و سالم نگهداشتن جامعه از وجود کساني است که ممکن است فساد و تبهکاري را به ديگران سرايت دهند.
نيک مي دانيد يکي از مهم ترين و مؤثرترين عوامل در تغيير و شکل گيري انسان ها، محيط است. هر چه القائات، تبليغات، رفتارها و به ويژه برخوردها در محيطي، سالم تر باشد، امکان پاکسازي بيشتري فراهم مي آيد و اگر خداي ناخواسته برخوردهاي ما خشن، غيردوستانه، غير عادلانه و يا از طرف ديگر، سازشکارانه و غير قاطعانه باشد، محيط محدود زندان به جاي محل اصلاح و تربيت، به محل ايجاد و تجمع عقده ها، کينه ها، تجري و رشد بزه و گناه سوق داده مي شود.
به ياد داشته باشيم که کيفر مجرم صرفاً در اختيار مقام و مرجع قضايي است. اگر قاضي، مجرمي را به زندان محکوم کرد، فقط بايد محدوديت زنداني و جدايي از جامعه را تحمل کند و از هر نوع کيفر ديگري درباره او الزاماً بايد اجتناب ورزيد؛ بنابراين کيفرهايي نظير ترشرويي، پرخاش، تحقير، خشونت، به کاربردن الفاظ سبک و رکيک، سختگيري و خداي ناخواسته ضرب وشتم، علاوه بر اينکه اثرات سازنده زندان را خنثي خواهد کرد، موجب عذاب اخروي نيز خواهد بود، لذا سخن زندانيان بايد نافذتر و شيرين تر از معلم، نگاهش عميق تر و پرمعناتر از روانکاو، کردار و اعمالش مؤثرتر از هر مصاحب دين و رفيق، اخلاقش فراتر از هر پدر دلسوز و مهربان و قدرتش مساوي و منطبق بر قانون (نه خود باخته و نه ديکتاتوري زورگو) باشد.
همين جا لازم است به اين نکته توجه شود همان گونه که بايد افراد فاسد از درون جامعه جدا شوند تا جامعه سالم بماند. براي سالم نگاهداشتن نسبي محيط زندان هم لازم است افرادي که درون زندان دست به شرارت و تبهکاري مي زنند و يا آن قدر تکرار جرم داشته اند که در نگاه اوليه، اصلاحشان محال به نظر مي رسد، از ساير زندانيان جدا و در مکاني دور از ديگران، با محدوديتي بيشتر و امتيازاتي کمتر نگهداري شوند تا فساد و گناهشان، محيط را کمتر آلوده و به ديگران کمتر سرايت کند.
حال که خداوند علي اعلي اين منت را بر ما نهاد و افتخار زندانباني يا به ديگر سخن، سمت معلمي و باز پروري عده اي از انسان هاي مطرود از جامعه را بر ما ارزاني داشت، چه بهتر که قدرشناس باشيم و شکر نعمتش را با جديت و تلاش هر چه بيشتر در انجام وظايف محوله و به کارگيري استعداد و قدرت خلاقه و ابتکارمان به جاي آوريم و بدانيم که اصل، رسيدگي به وضع زندانيان است نه حفظ موقعيت و جايگاه خود؛ لذا از برادران عزيز تقاضا مي شود تمامي همتشان را در اداره سالم زندان ها به کار گيرند و اداره شان را فرع بر آن دانند و بطلان و قبح فرع زائد براصل را هميشه مدنظر داشته باشند و مباد که ذي المقدمه فداي مقدمه شود.
حال که تصميم داريم به حول و قوه الهي از خود و از «ميز» رها شويم و در مسير بارورسازي روح و انديشه انسان هاي در بند که چشم اميد و اصلاح به زندانبان و مربيان خود دارند، شتابان حرکت کنيم. نکاتي چند تذکراً به عرض مي رسد:
1. تلقي ما از زنداني براين اصل استوار باشد که او يک انسان قابل تغيير و در حال تنبه و آموزش است، نه يک خاطي جنايتکار درحين ارتکاب جرم.
2. براي زنداني شخصيت قائل شويم و تمامي تلاش خود را در جهت بازگرداندن شخصيت حقيقي و پنهانش به کار گيريم و با او با احترام، با محبت، بسيار دوستانه و مؤدبانه برخورد کنيم و اجازه ندهيم هيچ مأموري به حريم شخصيتي زنداني ها اهانت يا تجاوز کند.
3. از آنجا که بي سوادي مي تواند يکي از علل وقوع جرم باشد، همت گماريم بي سوادي از زندان ها رخت بر بسته و هر زنداني بي سوادي اجباراً به حداقل سواد «خواندن و نوشتن» دست يابد.
براي رسيدن به اين هدف لازم است:
الف) قبل از اشتغال به هرکاري (اعم از هنري، صنعتي، کشاورزي و حرفه آموزي) در مسير سوادآموزي قرار گرفته باشد.
ب) درصورت استنکاف، از برخي امتيازات، نظير مرخصي محروم شود.
ج) درصورت عدم دسترسي به آموزشياران نهضت سواد آموزي يا عدم امکانات نظير کلاس (از ديگر زندانيان باسواد با رعايت اولويت ها )، حتي درون بندها و آسايشگاه ها استفاده شود.

4. از آنجا که ضعف اعتقاد به خدا و قيامت، از بارزترين عوامل ارتکاب جرم و گناه است، برماست که در بارور ساختن اعتقادات مذهبي آنان کوشا باشيم.
5. از آنجا که بيکاري و فراواني اوقات فراغت نيز يکي از زمينه هاي فراهم ساز افکار انحرافي و نهايتاً بزهکاري است، تا آنجا که امکانات بالفعل اجازه مي دهد ( يا شرايط به فعليت در آوردن امکانات بالقوه وجود دارد)، با ايجاد کارگاه هاي مختلف به اين مهم تحقق بخشيم و در صورت عدم امکانات کارگاهي با تهيه لوازم و ابزار مورد نياز کارهاي دستي و هنري، حتي درون بندها و اتاق ها ( با رعايت کامل مسايل امنيتي)، اشتغال همگاني را براي زندانيان فراهم آوريم. در اينجا لازم است به نکته اي مهم و ضروري اشاره شود. هنرهايي نظير موسيقي هيچ گونه اولويتي نداشته و صرفاً در ايام ويژه مي توان از آنها بهره جست و به هيچ وجه نبايد مانع اجراي سوادآموزي، اسلام شناسي، يادگيري اعتقادات و احکام، آموختن آداب معاشرت صحيح و اسلامي، فراگيري اخلاق و شيوه برخوردهاي اسلامي و ورزش شود.
6.از آنجايي که هر انساني به رفيق و همدم، سخت نيازمند است و از طرفي لازم است در جهت رشد و تکامل خود کوشا باشد و از سويي ديگر محيط زندان ها معمولاً جايگاه انسان هاي خطاکار و بعضاً بزهکاران حرفه اي و مجرمين به عادت است. سالم ترين دوست و بهترين وسيله سرگرمي و تکامل، کتاب است، لذا زندانيان مي توانند از کتاب هاي موجود در کتابخانه زندان،«حتي درون بندها »، با رعايت ضوابط استفاده کنند و در صورتي که مايل باشند مي توانند از طريق فروشگاه يا مأمور خريد زندان و يا مسئول فرهنگي با هزينه شخصي کتاب هاي مورد نظر خود را مشروط بر اينکه اولاً ورود آنها به زندان ممنوع نباشد. ثانياً هنگام آزادي به کتابخانه زندان اهداء کنند، تهيه نمايند.
7. از آنجا که مي توان پذيرفت عقل سالم در بدن سالم است، بر مسئولين زندان هاست که ورزش را براي همه زندانيان اجباري کنند تا از کسالت جدا شوند. اين امر درخصوص جوانان و نوجوانان اثرات بسيار مثبتي را به بار آورده و موجب صرف انرژي متراکم آنها در مسير مطلوب و منطقي مي گردد.
8. از آنجا که بيشترين مسئوليت رسيدگي به وضع خانواده زندانيان از سوي «انجمن حمايت از زندانيان » به عهده مسئولين زندان ها محول شده، برمسئولين زندان هاست که حضور فعال و مستمر در زندان ها داشته و مشکلات شخصي و خانوادگي آنان را از نزديک بررسي و در رفع آنها (درحد امکان) بکوشند.
9. پرسنل زندان به هيچ وجه من الوجوه نبايستي از زندانيان به منظور انجام کارهاي شخصي خود استفاده کنند و حق ندارند کوچک ترين هديه، ولو حبه قندي يا دانه ي خرمايي از زنداني بپذيرند.
10. با برخوردهاي اخلاقي، عاطفي و سالم به زنداني امکان دهيم تا بتواند بدون اضطراب و واهمه، انتقادات و مسائلش را با ما در ميان گذاشته و مطرح نمايد.
11. اگر خداي نخواسته کوچک ترين تخلفي يا سوء استفاده اي از مأموري مشاهده شود، بدون اغماض سريعاً و قاطعانه با او برخورد شود تا انشاء ا...محيطي سالم و سالم ساز به ارمغان آريم. درهمين جا لازم است «ازکليه برادران و مأمورين و همکارم در سراسر کشور که صادقانه و به طور شبانه روزي، اوقات شريفشان را صرف بهسازي زندانيان مي کنند. صميمانه تشکر و قدرداني نمايم و از خداوند جل وعلي براي يکايکشان تقاضاي توفيق بيشتر داشته باشم.
12.از امکانات و درآمد «انجمن حمايت از زندانيان» جز در راه مصالح زندانيان و خانواده آنان استفاده نشود.
13. ايجاد و نگهداري فضاي سبز و گلگاري درمحوطه ها و هوا خوري ها تأثير به سزايي در بالا بردن روحيه پرسنل و روحيه زندانيان دارد و محيط زيست زندان را مساعدتر و قابل پذيرش تر مي سازد؛ لذا ضمن تشکر از زحمات آن عزيزان در امر پاکسازي، تنظيف و رنگ آميزي زندان ها، اميد است باز هم تلاشي مجدد را اعمال فرمايند و با به کارگيري وسيع نيروي زندانيان داوطلب، کليه محوطه ها و هواخوري هايي را که امکان زيباسازي و گلکاري دارد، هر چه سريع تر آماده سازند تا در فصل بهاران همراه با طبيعت شاداب، شاهد و ناظر تحولي عظيم و زيبا باشيم.
14. لازم است کليه درمانگاه ها، خوابگاه، باشگاه ها، آشپزخانه ها، حمام ها، توالت ها، محوطه ها، هواخوري ها و... پيوسته مورد بازديد مسئولين قرار گيرد تا اگر نقيصه اي مشاهده شد، از گسترش آن جلوگيري و نسبت به رفع آن اقدام شود.
15. مسئول فرهنگي يا مسئول زندان از يکايک زندانيان بخواهد علل و انگيزه ارتکاب جرمشان را آن گونه که بوده، بدون کم و کاست و يا اغراق بنويسند و پس از وصول، جهت بهره برداري و برنامه ريزي به دفتر طرح و برنامه سازمان ارسال دارند.
16. زندانياني که مايل باشند (با ذکر نام يا بودن ذکر نام)، مي توانند سرگذشت خود را براي تنبه و عبرت ديگران مکتوب و يا براي مسئول زندان و يا مسئول فرهنگي بيان کنند و درصورت لزوم و رضايت آنان، صداي آنها ضبط و به دفتر طرح و برنامه سازمان ارسال شود.
17. رمزها، کنايه ها، اشارات، اصطلاحات و واژه هاي خاص زندانيان گردآوري و با شرح و تبيين آنها، به دفتر طرح و برنامه سازمان ارسال شود.
18. براي هر يک از زندانيان پرونده شخصيتي تشکيل و کليه منش ها، رفتارها، برخوردها، تخلفات، جرائم خدمات، فعاليت ها، خلقيات، اثر گذاري ها، تأثيرپذيري ها، تنبيهات، تشويقات، تغييرات روحي و عملي عوامل مؤثر در تغيير و تحول، نوع بزه... سوابق و... در آن ثبت شود.
19. به منظور رفع نياز طبيعي زندانيان و همسرانشان، بسيار مناسب است درصورت امکان محلي جهت ملاقات خصوصي زندانيان در نظر گرفته شود.

20. نسبت به بهداشت، درمان، تغذيه سالم و کافي و محل نگهداري اطفال، نوجوانان و جوانان، به ترتيب دقت بيشتري به عمل آورده و در امر تربيت و بازپروري آنان فعاليت و تلاشي بيش از بزرگسالان اعمال شود.
21. همکاري وسيع و گسترده با بنگاه تعاون و صناعي زندانيان الزامي است.
22. به منظور تأمين مواد و ويتامين هاي لازم به فروشگاه ها توصيه مي شود به مقدار تقاضاي زندانيان ميوه و سبزيجات و لبنيات در دسترسشان قرار گيرد.
23. درپايان هر سال (اسفند ماه)، سه نفر از برادران يا خواهراني که بهترين خدمات را درون بندها به زندانيان اهداء فرموده اند، با ذکر دلائل، معرفي شوند تا به ترتيب جوائزي بدانان تقديم شود.
24. به منظور سم زدايي از جسم و ايجاد عادت به ترک اعتياد معتادان، برنامه روزانه اردوگاه هاي کار به شرح زير خدمتتان تقديم مي شود.
الف) بيدار باش يک ربع مانده به اذان صبح
ب) نرمش و دو و شرکت در مراسم صبحگاهي تا 7 صبح.
ت) صرف صبحانه و نظافت عمومي تا 8/30 صبح.
ث) حضور درمحل کار يا شرکت در نظام جمع و ورزش سنگين تا ساعت 12/30.
ج) اداي فريضه ظهر و صرف ناهار و استراحت تا 30/ 14.
چ) حضور در محل کار يا شرکت در ورزش و نظام جمع تا 30/ 18
ح) صرف شام و اداي فريضه تا 20/00.
خ) شرکت در مراسم مذهبي تا 21/00.
د) انجام کارهاي شخصي تا 22/00 و رأس ساعت 22/00 اعلان خاموشي.
ذ) مقدار زماني که صرف کلاس هاي درسي مي شود از ساعات ورزش کسر گردد.
ر) بديهي است برنامه ورزشي ارائه شده (براي گروه هاي تازه وارد) بايد تدريجاً اجرا شود تا پس از تمرينات حدوداً يک ماهه، آمادگي اجراي کامل را پيدا کنند.
ز) استعمال دخانيات در اردوگاه ها به کلي ممنوع است.
ژ ) به همراه داشتن پول ولو اندک به کلي ممنوع است.
سيد اسدا... لاجوردي
رئيس سازمان زندان ها و اقدامات تأميني و تربيتي کشور
منبع: ماهنامه شاهد یاران، شماره 28